Znasz problem handlu ludźmi? Przed nami kolejny Europejski Dzień Walki z Handlem Ludźmi - Aktualności - KPP Krotoszyn

Jeszcze do niedawna przestępstwo to było usytuowane w grupie przestępstw przeciwko porządkowi publicznemu, co zmieniła nowelizacja ustawy Kodeks karny i innych ustaw z dnia 20 maja 2010 r., która weszła w życie z dniem 8 września 2010 r. i jest to zmiana w dobrym kierunku bo podstawowym dobrem, w które godzą sprawcy handlu ludźmi jest właśnie wolność ich ofiar.
Aktualnie obowiązujący przepis art. 189a § 1 kk (uprzednio 253 § 1 kk) jest sformułowany bardzo klarownie.
Kto dopuszcza się handlu ludźmi podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Zagrożenie taką karą oznacza, że handel ludźmi jest zbrodnią, czyli czynem, w którym ustawodawca dostrzega wysoki ładunek społecznej szkodliwości. Mówiąc prościej, jest to przestępstwo bardzo poważne i groźne dla porządku prawnego. Przestępstwem jest również czynienie przygotowań do handlu ludźmi (novum) oraz niezawiadomienie organów ścigania w razie posiadania wiarygodnych wiadomości o przygotowaniu, usiłowaniu lub dokonaniu handlu ludźmi (novum). Przestępstwo to jest ścigane z urzędu, czyli niezależnie od woli pokrzywdzonego. Należałoby więc odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest tego powodem, na czym handel ludźmi polega i dlaczego właściwie zasługuje na tak dolegliwą represję karną. Otóż dlatego, że godzi w najwrażliwsze sfery życia człowieka, w prawo do decydowania o sobie, o swoim życiu, o wyborze miejsca pobytu i sposobu postępowania. Człowiek staje się towarem o wartości handlowej, którą wyznacza jego przydatność do celów zamierzonych przez sprawców. Najczęściej jest to eksploatacja seksualna lub ekonomiczna, w tym praca przymusowa, żebractwo, zmuszanie do kradzieży lub popełniania innych przestępstw, przymusowe pobieranie organów.

Przez dość długi czas praktycy prawa karnego borykali się z problemem braku kodeksowej definicji handlu ludźmi. Oczywiście, pomocne były przy tym regulacje międzynarodowe, jak Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi (tzw. Protokół z Palermo) uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 listopada 2000 r. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Protokół 26 września 2003 r.
Wspomniana już wyżej nowelizacja wprowadziła definicję handlu ludźmi do Kodeksu karnego, co bez wątpienia ułatwi pracę policjantów,
sędziów i prokuratorów. Także nieprofesjonalistom będzie łatwiej sięgnąć do kodyfikacji karnej, aniżeli poszukiwać stosownych aktów międzynarodowych.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 115 § 22 kk (słowniczek), handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:
1)    przemocy lub groźby bezprawnej,
2)    uprowadzenia,
3)    podstępu,
4)    wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5)    nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6)    udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1-6.
Warto zwrócić uwagę, że ze zbrodnią handlu ludźmi mamy do czynienia także wtedy, gdy ofiara świadomie godzi się na bycie towarem, do czego najczęściej skłania ją trudna sytuacja materialna. Jeżeli chodzi o małoletnich (osoby do 18 roku życia), którzy stali się obiektem werbunku, transportu, przekazywania czy przyjmowania, handel ludźmi zachodzi nawet wtedy, gdy sprawca nie używa przemocy, groźby, uprowadzenia, podstępu, czy nadużycia stosunku zależności, ani też nie udziela korzyści majątkowej np. osobie sprawującej opiekę nad dzieckiem.
Ten aspekt jest szczególnie ważny dla pedagogów i wychowawców, którzy w codziennej pracy mogą się zetknąć z polskimi dziećmi i młodzieżą zagrożoną przestępstwem handlu ludźmi oraz z cudzoziemskimi dziećmi bez opieki, które niekiedy są umieszczane przez sprawców handlu w polskich placówkach opiekuńczych na czas tranzytu, przed ekspedycją, z reguły do Europy Zachodniej.
Trzeba bowiem pamiętać, że Polska, która początkowo, w latach 90-tych ubiegłego wieku, była głównie krajem pochodzenia ofiar, od dłuższego czasu pełni trojaką funkcję jako kraj:

• pochodzenia,

• tranzytu,

• przeznaczenia ofiar (czyli kraj docelowy).

Handel ludźmi nie musi być transgraniczny, może odbywać się tylko na terenie jednego państwa, choć najczęściej ma charakter międzynarodowy. Zajmują się nim zwykle zorganizowane grupy przestępcze bo jest to intratny proceder, porównywalny do handlu bronią i narkotykami, a jednocześnie obarczony stosunkowo niewielkim ryzykiem i nie wymaga wielu nakładów. Sprzyja mu popyt na tanią siłę roboczą i na usługi seksualne oraz ciągle zbyt
niska świadomość społeczna na temat handlu ludźmi.
Ofiara tego przestępstwa, poza nielicznymi wyjątkami, nie godzi się na wykorzystanie albo przynajmniej nie akceptuje skali wykorzystania
(np. godzi się na prostytucję, ale nie w tak drastycznych formach, jakie narzucają sprawcy). Ów sprzeciw ofiary najczęściej powoduje, że są w stosunku do niej popełniane kolejne czyny zabronione takie jak:

• pozbawienie wolności (art. 189 kk),uszkodzenie ciała, pobicie (art. 156 kk i nast.),

• groźby karalne (art. 190 § 1 kk),

• zmuszanie do określonego zachowania art. 191 § 1 kk (do żebractwa, kradzieży),

• zmuszanie do uprawiania prostytucji (art. 203 kk),

• utrwalanie wizerunku nagiej ofiary lub ofiary w trakcie czynności seksualnej poprzez użycie przemocy, groźby, podstępu (art. 191a § 1 kk), często w celu późniejszego szantażu,

• kradzież lub zatrzymanie dokumentów tożsamości (art. 275§1 kk, art. 276kk),

• bezprawne pobieranie organów lub tkanek (art. 44 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów – udział w bezprawnym przeszczepianiu i obrocie narządami),

• aplikowanie narkotyków (przestępstwa z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii).

Należy pamiętać, iż w zależności od ustaleń w toku śledztwa, zachowania osób zaangażowanych w handel ludźmi mogą być kwalifikowane m.in. jako:

• art.189a  k.k. (handel ludźmi),
• art.203 k.k. (zmuszanie do prostytucji),
• art. 204 par. 1,2 i 3 k.k. (stręczycielstwo i sutenerstwo),
• art. 204 par. 4 k.k. (zwabienie i uprowadzenie ofiary w celu uprawiania prostytucji za granicą),
• art. 197 par.1, 2 i 3 k.k. (zgwałcenie i inna czynność seksualna),
• art.191 par.1 k.k. (zmuszenie do określonego zachowania),
• art.190 par.1 k.k. (groźby karalne),
• art.189 par.1 i 2 k.k. (pozbawienie człowieka wolności).

Handel ludźmi jest zjawiskiem podlegającym ewaluacjom i przemianom. Skuteczne przeciwdziałanie i walka z tym zjawiskiem wymaga udziału i współpracy wielu podmiotów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych.

Działania profilaktyczne z zakresu przeciwdziałania handlowi ludźmi są realizowane przez Policję w ramach Krajowego Programu Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi 2020-2021. Krajowy Plan Działań przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2020-2021 jest kontynuacją krajowych programów zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi, realizowanych począwszy od września 2003 roku, kiedy to pierwszy z nich został przyjęty przez Radę Ministrów. W związku ze zmianami prawnymi wprowadzonymi nowelizacją ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, niniejszy dokument nazwano planem działań z uwagi na jego charakter, odmienny od programów rozwoju opisywanych w ww. ustawie, a także programów wieloletnich. Zgodnie z założeniami KPD Policja obchodzi Europejski Dzień Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu poprzez prowadzenie w szkołach policyjnych działań szkoleniowych i informacyjnych skierowanych do słuchaczy i studentów, mających na celu poszerzenie ich wiedzy na temat przestępstwa handlu ludźmi.

Handel ludźmi w dużej mierze dotyczy wykorzystywania kobiet i dzieci do prostytucji Zgodnie z obowiązującymi w naszym kraju przepisami prostytuowanie się nie jest karalne. Przestępstwem jest doprowadzenie innej osoby przemocą, groźbą, podstępem, przez wykorzystanie stosunku zależności bądź krytycznego położenia, do uprawiania prostytucji. Penalizowane jest także ułatwianie lub nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
 

Jednym z elementów działań Policji, ukierunkowanych na przeciwdziałanie handlowi ludźmi, są wczesne działania profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży zagrożonej tym zjawiskiem. Policjanci, wraz z przedstawicielami innych podmiotów, biorą udział w spotkaniach w szkołach z młodzieżą, podczas których m.in.: ostrzegają o odpowiedzialności prawnej dzieci i młodzież oraz sygnalizują o zagrożeniach związanych z tym obszarem.
 

W celu ograniczenia zjawiska handlu ludźmi Policja prowadzi działania rozpoznawcze oraz prewencyjne, w tym m.in.: przeprowadza kontrole agencji towarzyskich, salonów masażu, hoteli, moteli, melin, dworców, a także monitoruje drogi pod kątem ujawniania prostytuujących się obywatelek obcych państw nielegalnie przebywających na terenie Polski. Policjanci inicjują różnego rodzaje kampanie informacyjne promowane w lokalnej prasie i mediach, jak również opracowują materiały profilaktyczno-edukacyjne.

Niefrasobliwość, naiwność, łatwowierność w kontaktach, pokusa łatwego zarobku może nieodwracalnie zmienić Twoje życie!
Aby nie stać się ofiarą handlu ludźmi należy:
• uważać na wyjątkowo atrakcyjne oferty biur pośrednictwa pracy, biur podróży czy agencji matrymonialnych!
• uważać na osoby wzbudzające szczególne zaufanie i zapewniające natychmiastową pomoc w wyjeździe!
• uważać na strony internetowe, ogłoszenia, reklamy dotyczące wyjątkowych okazji związanych z atrakcyjną, dobrze płatną i nie wymagającą kwalifikacji pracą!
W szczególności musimy zwracać uwagę na nasze pociechy, gdyż dziecko przekraczające granicę państwa samotnie lub bez opieki rodziców może być ofiarą handlu!

Pamiętaj:
• nikt nie ma prawa więzić Cię, przetrzymywać ani zmuszać do czegokolwiek - także do pracy!

O problemie jakim jest handel ludźmi należy przypominać stale, nie tylko 18 października, aby zwiększyć świadomość społeczną i zapobiegać tragediom życiowym wielu osób. Warto więc wiedzieć jak ustrzec się przed takimi zjawiskami i gdzie udać się po pomoc.

Gdzie szukać pomocy?
Wybrane podmioty zaangażowane w zwalczanie i zapobieganie handlowi ludźmi:

Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”
00-956 Warszawa 10
tel./fax (+ 48 22) 622 19 85
tel. zaufania: (+ 48 22) 628 99 99
www.strada.org.pl
e-mail: strada@pol.pl

ITAKA - Centrum Poszukiwań Ludzi
skr. poczt. 127
00-958 Warszawa 66
24h linia wsparcia: 0 801 24 70 70
tel. (+48 22) 654 70 70
fax (+48 22) 654 79 73
www.zaginieni.pl
e-mail: itaka@itaka.org.pl

Przydatne linki:

https://www.gov.pl/web/handel-ludzmi
http://msz.gov.pl
http://mswia.gov.pl
http://ms.gov.pl
http://nfz.gov.pl